Δευτέρα 3 Αυγούστου 2009

Ύμνος στη ζωή


Ήταν καθηγητής της Επιστήμης των Υπολογιστών. Η τελευταία ομιλία του, επτά μήνες προτού πεθάνει σε ηλικία 48 ετών, είχε θέμα την πραγματοποίηση των παιδικών ονείρων.


<< Ο θάνατος ενεδρεύει πίσω από τις ανθρώπινες ματαιότητες. Εκείνο που μας επιτρέπει ίσως να ζήσουμε ελεύθεροι είναι ότι δεν γνωρίζουμε ακριβώς το πότε θα πεθάνουμε. Ο χρόνος είναι ακόμη δικός μας. Τι συμβαίνει όμως όταν ανακαλύψουμε ότι μας απομένει λιγότερος απ΄ όσο υπολογίζαμε; >>




Η διαθήκη είναι η τελευταία δεδηλωμένη βούληση του ανθρώπου. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, μία χώρα που διέπεται από το οξύμωρο να είναι πουριτανική και προοδευτική μαζί, έχει εδώ και χρόνια καθιερωθεί ο θεσμός των «Τελευταίων διαλέξεων».


Προσωπικότητες της επιστήμης και της τέχνης που βρίσκονται στο τέλος της ζωής τους, αξιοποιώντας τη συσσωρευμένη σοφία τους, καλούνται να εκφράσουν δημοσίως- με θεατρικό τρόπο - τις τελευταίες σκέψεις και επιθυμίες τους.

Όταν ζητήθηκε από τον βραβευμένο καθηγητή της Επιστήμης των Υπολογιστών στο Κάρνεγκι Μέλον, Ράντυ Πάους να ανέβει στο βήμα, του απέμεναν μόνο μερικοί μήνες ζωής. Ωστόσο την ομιλία του με τίτλο«Πραγματοποιώντας τα παιδικά σου όνειρα», τον Σεπτέμβριο του 2007, τη χαρακτήριζε μια απρόσμενα θετική ματιά πάνω στη ζωή.

Ηταν ένας λόγος τόσο εμψυχωτικός και εμπνευσμένος που εκατομμύρια άνθρωποι τον παρακολούθησαν έκτοτε μαγνητοσκοπημένο στο Διαδίκτυο.
Ο ίδιος πέθανε μερικούς μήνες μετά την ομιλία αυτή, τον Ιούλιο του 2008, στα σαράντα εφτά του χρόνια, από καρκίνο στο πάγκρεας. Αλλά εν τω μεταξύ είχε προφτάσει να ετοιμάσει το βιβλίο με τίτλο Η τελευταία διάλεξη, όπου ανέπτυξε ακόμη περισσότερο τα ζητήματα που έθιξε επί σκηνής.

Το βιβλίο τώρα βρίσκεται στη λίστα των μπεστ σέλερ των «Νew Υork Τimes» και μεταφράζεται σε 35 γλώσσες. Είναι και η πνευματική κληρονομιά στη σύζυγό του Τζέι και στα τρία τους παιδιά Κλόε, Ντίλαν, Λόγκαν που ήταν αντιστοίχως δεκαοκτώ μηνών, έξι και τριών ετών όταν απεβίωσε.
Προς την ανθρωπότητα

Το βιβλίο του Ράντυ Πάους αποτελεί ύμνο στη ζωή. Χωρίς λογοτεχνικές αξιώσεις και μελοδραματικές εξάρσεις, διαπραγματεύεται το θαύμα της ύπαρξης και της πραγμάτωσης αυτού του απροσδιόριστου και υποκειμενικού συναισθήματος που ονομάζεται ευτυχία.

Θα μπορούσε να είναι ένα «self help» εγχειρίδιο από εκείνα που υποτιμούν τη νοημοσύνη του μέσου αναγνώστη, του τύπου π.χ.: «Να κάνεις μεγάλα όνειρα». Επί του προκειμένου ωστόσο υπάρχει μια τεράστια ποιοτική διαφορά. Αυτές είναι σκέψεις, που καταγράφηκαν με εξαίρετη διαύγεια, ενός ανθρώπου ο οποίος κοιτάζει καταπρόσωπο τον θάνατο. Τότε που κατά παράξενο τρόπο όλα στη ζωή φαίνονται επιτέλους καθαρά, χωρίς θαμπάδα, κοιταγμένα από κάποιον που μας αποχωρίζεται.
Έτσι η φιλοσοφία της καθημερινότητας του Ράντι Πάους αντλεί την ουσία από την απλότητα. Κάθε άλλο παρά απλοϊκή όμως είναι η προσωπική του ενατένιση. Στέλνει ένα μήνυμα καθησυχασμού στις ταραγμένες συνειδήσεις μας (δεν ελπίζει να τις αφυπνίσει όπως η φιλοσοφία). Το κυριότερο, ο Πάους δεν ευαγγελίζεται ότι θα αλλάξει τη ζωή μας, ως σοφός που δασκαλεύει με τον δείκτη υψωμένο.

Μιλάει ως παθών. Είναι δηλαδή ένας άνθρωπος που παρ΄ ότι πεθαίνει, στέλνει ένα μήνυμα αγάπης στην ανθρωπότητα. Και όταν αναφέρεται στην αγαλλίαση που προέρχεται από τις θετικές σκέψεις, χρησιμοποιεί απτά παραδείγματα από τη ζωή του, σαν να μας μιλάει ένα οικείο πρόσωπο («ένας τρόπος για να καταλάβεις την αισιοδοξία» είναι ο τίτλος του σχετικού κεφαλαίου) χωρίς να μας υποδεικνύει τι να κάνουμε. Ο θάνατος ενεδρεύει πίσω από τις ανθρώπινες ματαιότητες. Εκείνο που μας επιτρέπει ίσως να ζήσουμε ελεύθεροι είναι ότι δεν γνωρίζουμε ακριβώς το πότε θα πεθάνουμε. Ο χρόνος είναι ακόμη δικός μας. Τι συμβαίνει όμως όταν ανακαλύψουμε ότι μας απομένει λιγότερος απ΄ όσο υπολογίζαμε;


Ένας γιατρός πρότεινε στον Ράντυ Πάους να συμπεριφέρεται σαν να πρόκειται να ζήσει καιρό. Αλλά εκείνος προχώρησε πολύ παραπέρα: αγόρασε αυτοκίνητο και έκανε αγγειεκτομή (χειρουργική αφαίρεση του σπερματικού πόρου ως μέθοδος αντισύλληψης): ήθελε να έχει ερωτική επαφή χωρίς να αφήσει κι άλλα παιδιά ορφανά.

Δήλωσε μάλιστα κάποια στιγμή ότι στην ταφόπλακά του θα ήθελε να αναγράφεται η φράση:«Ράντυ Πάους:έζησε τριάντα χρόνια μετά τη διάγνωση της ανίατης ασθένειάς του»
. Και αλλού (σχετικά με την επαγγελματική του ανέλιξη):«Πολλοί άνθρωποι αναζητούν τον σύντομο δρόμο. Εγώ ανακάλυψα ότι ο πιο σύντομος δρόμος είναι ο μακρύς, που συνοψίζεται σε δύο λέξεις:σκληρή δουλειά». Σε όποιο επεισόδιο από τη ζωή του και αν σταθούμε (αρχίζει από την παιδική του ηλικία, για να εστιάσει στο σήμερα), το νοηματικό υπόστρωμα είναι η εξαργύρωση του χαμένου χρόνου.


Η λογική του είναι απλή: πολλοί άνθρωποι νομίζουν ότι βαδίζουν προς τα μπρος ενώ στην πραγματικότητα κάνουν βήματα επί τόπου.
Εσωτερικά εμπόδια



Συνυφασμένο με την έννοια του περιορισμένου χρόνου είναι και το ζήτημα της υλοποίησης των ονείρων άρα και της υπερπήδησης των εμποδίων της σκληρής καθημερινότητας. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι τα μεγαλύτερα εμπόδια τα βάζουμε εμείς στους εαυτούς μας, τα εσωτερικά εμπόδια επομένως.

Αυτό θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε από την περιγραφή της κατάκτησης της Τζέι από τον Ράντι Πάους. Εκείνη ήταν 31 ετών, μεταπτυχιακή φοιτήτρια συγκριτικής λογοτεχνίας, και εκείνος 37, ένας αμετανόητος εργένης, που απλούστατα δεν γνώριζε ότι του απέμεναν μόνο δέκα χρόνια ζωής. Ποιο είναι το επιμύθιο; «Οι τοίχοι υπάρχουν για να σταματούν τους ανθρώπους που δεν θέλουν κάτι αρκετά».
Αλλά μήπως οι έννοιες «επιτυχία» και «αποτυχία» είναι σχετικές; Όταν οι πιγκουίνοι ετοιμάζονται να πέσουν σε νερά όπου μπορεί να παραμονεύουν αρπακτικά, κάποιος πρέπει να είναι ο πρώτος πιγκουίνος που θα βουτήξει: γίνεται ήρωας, όμως το τίμημα είναι ότι πεθαίνει.


Ο Ράντυ Πάους είχε καθιερώσει το βραβείο του Πρώτου Πιγκουίνου για την ομάδα που έπαιρνε το μεγαλύτερο ρίσκο δοκιμάζοντας κάποια νέα τεχνολογία αλλά αποτύγχανε στον αρχικό της στόχο, αφού ορισμένες πρωτότυπες ιδέες ποτέ δεν καταφέρνουν να προχωρήσουν πέρα από το επίπεδο της έρευνας και της ανάπτυξης.


Εν τούτοις, όπως σημειώνει ο Πάους, οι μεγάλες εταιρείες προτιμούν να προσλαμβάνουν άτομα με κάποια αποτυχία στο ενεργητικό τους. «Εμπειρία είναι αυτό που αποκτάς όταν δεν έχεις αποκτήσει αυτό που ήθελες» και μπορεί να είναι ό,τι πολυτιμότερο έχεις να προσφέρεις στους άλλους. Όταν λοιπόν δεν ρισκάρεις τίποτα, ρισκάρεις ακόμη περισσότερα.
Ο Ράντι Πάους αναφέρθηκε στην ευγνωμοσύνη, στην ακεραιότητα αλλά και στην αλήθεια.«Οι άνθρωποι λένε ψέματα για πολλούς λόγους, συχνά επειδή νομίζουν ότι έτσι θα πετύχουν αυτό που θέλουν με λιγότερο κόπο. Ωστόσο, όπως πολλές κοντόφθαλμες στρατηγικές, είναι αναποτελεσματική μακροπρόθεσμα. Συναντάς ξανά κάποιους ανθρώπους αργότερα και θυμούνται ότι τους είπες ψέματα. Και το λένε σε πολλούς άλλους». Με άλλα λόγια, ο ψεύτης κόβει τα φτερά του.
Δεν θα είσαι μόνος

Βεβαίως η μεγαλύτερη αρετή του βιβλίου είναι ότι αντανακλά την ωμή αλήθεια. Είναι συγκλονιστικό να φαντάζεσαι τον άνθρωπο να τακτοποιεί ατάραχα τις τελευταίες εκκρεμότητες για μια μελλοντική ζωή στην οποία δεν θα συμμετέχει.


Να βιντεοσκοπεί με χιούμορ τον εαυτό του ώστε να αφήσει στα παιδιά του χρήσιμες συμβουλές και αρχές για το μέλλον τους. Ο Πάους θυμάται τι συνέβη όταν κάλεσε τη σύζυγό του Τζέι στη σκηνή μετά την ομιλία του.

Στέκονταν αγκαλιασμένοι μπροστά στο κατασυγκινημένο κοινό, και εκείνη του είπε:«Σε παρακαλώ, μην πεθάνεις». Αν ακούγεται σαν κινηματογραφικό μελό, ο Πάους αδιαφορεί για την εύκολη συγκίνηση, απροσποίητα περιγράφει γεγονότα:«Ακούγεται σαν διάλογος από χολιγουντιανή ταινία Αλλά αυτό είπε». Στη φωτογραφία μοιάζουν γαλήνια ευτυχισμένοι. Στην ανασκόπηση των τελευταίων του ημερών περιγράφονται και οι δοκιμασίες των συγγενών, οι οποίοι νιώθουν τα μύχια της ψυχής τους να ανοίγονται σε σκοτεινά τοπία. Από τα εκατομμύρια γράμματα που έλαβε ο Πάους συγκράτησε μια αναφορά στον πνευματικό ηγέτη της Ινδίας Κρισναμούρτι.

Τον είχαν ρωτήσει ποιο είναι το πιο ανακουφιστικό πράγμα το οποίο μπορείς να πεις σε έναν φίλο που χάνεται: «Με τον θάνατό του ένα μέρος σου πεθαίνει και πηγαίνει μαζί του. Όπου πηγαίνει αυτός, πηγαίνεις κι εσύ. Δεν θα είναι μόνος του».


της ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΔΑΦΕΡΜΟΥ


http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=56&artid=268518&dt=17/05/2009

Δεν υπάρχουν σχόλια: