Η ΧΑΜΕΝΗ ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟΥ ΚΑΙ Ο UMBERTO ECO

Η εποχή που τα παιδιά μάθαιναν στο σχολείο να γράφουν όμορφα, στρογγυλά γράμματα έχει παρέλθει προ πολλού. Πειράζει;
Ασφαλώς, απαντά ο Ουμπέρτο Έκο.


Σε λίγες ημέρες, τα πρωτάκια των ελληνικών γυμνασίων θα έχουν τη δυνατότητα να αγοράσουν τα προσωπικά τους netbooks. Πρόκειται ασφαλώς για μια θετική εξέλιξη, που θα έχει όμως μια «παράπλευρη απώλεια»: την ακόμη μεγαλύτερη υποχώρηση της ικανότητάς τους να γράφουν με το χέρι.

Στοιχεία για την Ελλάδα δεν έχουμε, σύμφωνα όμως με ένα άρθρο που έγραψαν πρόσφατα δύο Ιταλοί δημοσιογράφοι τα μισά παιδιά της γειτονικής μας χώρας δεν μπορούν να γράψουν με το χέρι παρά μόνο τα κεφαλαία γράμματα.

Η τραγωδία άρχισε πολύ πριν από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και τα κινητά τηλέφωνα, γράφει ο Έκο στην εφημερίδα Νιου Γιορκ Τάιμς. Τα γράμματα που έγραφε η γενιά των γονιών του ήταν μικρά έργα τέχνης.

Η δικιά του γενιά έμαθε καλλιγραφία στους πρώτους μήνες του Δημοτικού. Μερικές φορές, βέβαια, λέρωναν με τα μελανοδοχεία τα θρανία, τα τετράδια, τα δάχτυλα και τα ρούχα τους, αλλά τα ατυχήματα αυτά δεν τους εμπόδιζαν να ασκούνται στην τέχνη της καλλιγραφίας.

Το κακό ξεκίνησε όταν ήλθε το στυλό. Τα πρώτα στυλό παρουσίαζαν προβλήματα: αν ακουμπούσες το δάχτυλό σου στις τελευταίες λέξεις που είχες γράψει, ήταν σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα απέφευγες τη μουντζούρα. Σιγά σιγά ο κόσμος έχασε το ενδιαφέρον του για την καλλιγραφία, αφού το γράψιμο με στυλό, ακόμη κι αν ήταν καθαρό, δεν είχε πια ψυχή, στυλ και προσωπικότητα.

Γιατί όμως αυτό αποτελεί πρόβλημα; Είτε γράφεις με το χέρι είτε πληκτρολογείς στον υπολογιστή, το αποτέλεσμα δεν είναι το ίδιο; Όχι, απαντά ο Έκο, που το τελευταίο του βιβλίο τιτλοφορείται «Περί Ασχήμιας».

Η τέχνη της καλλιγραφίας μάς μαθαίνει να ελέγχουμε τα χέρια μας και ενθαρρύνει τον συντονισμό του χεριού με το μάτι. Όταν γράφουμε με το χέρι, είμαστε αναγκασμένοι να συνθέτουμε με το μυαλό μας τη φράση προτού τη γράψουμε. Η αντίσταση της πένας και του χαρτιού μάς κάνει να σταματάμε για να σκεφτούμε.

Είναι αλήθεια ότι τα παιδιά θα γράφουν όλο και συχνότερα σε υπολογιστές και κινητά τηλέφωνα. Η ανθρωπότητα έχει μάθει όμως να επανεφευρίσκει στον χώρο του αθλητισμού ή της αισθητικής πολλά πράγματα που ο πολιτισμός είχε θεωρήσει περιττά και τα είχε καταργήσει.

Κανείς δεν κυκλοφορεί πια καβάλα σε άλογο, αλλά οι σχολές ιππασίας είναι δημοφιλείς. Παρά την ύπαρξη των τούνελ και των σιδηρόδρομων, πολύς κόσμος αρέσκεται να περπατά ή να κάνει ορειβασία.

Και η κυριαρχία των e-mails δεν εμποδίζει κάποιους να μαζεύουν γραμματόσημα. Καλό θα ήταν λοιπόν οι γονείς να αρχίσουν να στέλνουν τα παιδιά τους σε σχολές καλλιγραφίας. Το σταθερό χέρι αποδεικνύεται μερικές φορές εξίσου χρήσιμο με μια σταθερή δουλειά.