Και τώρα τι;

Του Γιάνη Βαρουφάκη


Καλή η ανάλυση του πως φτάσαμε εδώ που φτάσαμε. Ωραία η συζήτηση για τα αίτια της (εντός και εκτός των τειχών) κρίσης. Τώρα όμως ήρθε η ώρα (μου λέτε πολλοί) για συγκεκριμένες προτάσεις. Για απαντήσεις στο ερώτημα: Τι πρέπει να κάνουμε;

Επειδή στον καιρό της γενικευμένης ανασφάλειας και του ελλοχεύοντος πανικού πρέπει να μετράμε την κάθε λέξη μας προσεκτικά, πριν απαντήσω το εύλογο ερώτημα, θα ξεκινήσω με δύο καθαρές δηλώσεις-θέσεις που δεν αφήνουν περιθώριο παρεξήγησης:

Πρώτον, πρέπει να ξεχάσουμε τα περί αποχώρησης της Ελλάδας από το ευρώ.

Δεύτερον, πρέπει να σταματήσει αμέσως η κινδυνολογία για δέσμευση καταθέσεων από τις τράπεζες, κατάρρευση του δημοσίου, εκλογές κλπ.

Ως προς το πρώτο, η Ελλάδα έχει κάνει αμέτρητες θυσίες για να βρίσκεται στο ευρώ. Η περίοδος 1994-2000 ήταν γεμάτη από επιτυχίες (πρώτη φορά που πραγματικά μειώθηκε το χρέος, πέραν των στατιστικών τρικ που όντως χρησιμοποιήθηκαν) αλλά και από θυσίες μιας μεγάλης μερίδας συμπολιτών μας, των ασθενέστερων, οι οποίοι βάσταξαν στους ώμους τους την υπόθεση του ευρώ μέσα από συστηματική υποχώρηση της πραγματικής αγοραστικής τους δύναμης.

Ακόμα, στρατιές ολόκληρες μεταναστών εργάστηκαν σκληρά για να μειωθούν τα μοναδιαία κόστη και να καταφέρουμε να μπούμε στο ευρώ. Αργότερα, από το 2000 έως σήμερα, οι ίδιοι λίγο πολύ άνθρωποι σηκώνουν το βάρος της σιγοκαίουσας ύφεσης (που τώρα πλέον είναι καλπάζουσα) η οποία σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην αδυναμία της χώρας μας να υποτιμήσει το νόμισμά της. Αν αποχωρήσουμε από το ευρώ, όλες αυτές οι θυσίες θα πάνε χαμένες μαζί με όλα τα οφέλη από την είσοδό μας σε αυτό.
Τέλος λοιπόν στις ανοησίες για εθελοντική μας έξοδο από το ευρώ. Αν μπορούσαμε να επιστρέψουμε στο 1996, τότε θα είχε ενδιαφέρον να κάναμε, τότε, το 1996, μια σοβαρή συζήτηση για το αν θα έπρεπε ή όχι να μπούμε στο ευρώ. (Και να είστε σίγουροι ότι θα ήμουν αντίθετος.) Τώρα είναι αργά. Σε περίπτωση ηρωικής εξόδου από το ευρώ και (α) θα απολέσουμε τα οφέλη από την είσοδό μας στην ευρωζώνη και (β) τα κόστη και οι θυσίες που έχουν καταβληθεί δεν θα επιστραφούν ποτέ σε εκείνους που τα κατέβαλαν.

Συμπερασματικά, στο ευρώ θα μείνουμε, και πρέπει να μείνουμε, εκτός αν διαλυθεί η ευρωζώνη. Κανείς δεν μπορεί να μας ωθήσει εκτός αυτής (ό,τι κι αν λένε) και θα ήταν αυτοκτονικό να εξέλθουμε μόνοι μας. Αυτό συνεπάγεται την δεύτερη "δήλωση" παραπάνω: Δεν θα υπάρξει καμία δέσμευση καταθέσεων. Εφόσον παραμένουμε στο ευρώ, και βεβαίως στην Ευρωζώνη, ο έλληνας πολίτης έχει πλήρη νομική προστασία από κάτι τέτοιο.



Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ποτέ δεν θα επιτρέψει σε κράτος μέλος να προβεί σε κατάσχεση, δέσμευση ή περιορισμό καταθέσεων. Όσο για τα περί κατάρρευσης κάποιων τραπεζών, αυτό θα ήταν δυνατόν (αλλά όχι αναγκαστικά και πιθανό) σε περίπτωση μονομερούς κήρυξης στάσης πληρωμών (και εφόσον η ΕΚΤ δεν τις ενίσχυε). Όμως αυτό το σενάριο είναι πλέον εκτός πραγματικότητας σήμερα, με δεδομένο το πακέτο ΔΝΤ-ΕΚΤ-ΕΖ από το οποίο δανειζόμαστε. Οπότε ας μην αναλώνουμε ενέργεια άσκοπα και ας μην κινδυνολογούμε. Οι τράπεζες δεν καταρρέουν, τουλάχιστον όχι πριν την εκπνοή του πακέτου στήριξης ΔΝΤ-ΕΚΤ-ΕΖ.
Έχοντας ξεκαθαρίσει τα παραπάνω, έρχομαι στην πάγια θέση που καταθέτω ξανά και ξανά από τις αυτές σελίδες:

Η έξοδος της χώρας από την σημερινή κρίση αποπληθωρισμού-χρέους δεν θα επιτευχθεί στην βάση της ισχύουσας συμφωνίας μας με ΔΝΤ-ΕΚΤ-ΕΖ. Καμία τομή στην δημόσια διοίκηση, καμία επιτυχία στην πάταξη της φοροδιαφυγής, καμία μείωση του 'λίπους' και της διαφθοράς, όσο απαραίτητες κι αν είναι, δεν μπορούν να αναστρέψουν την δυναμική που έχει το δημόσιο χρέος εν καιρώ ύφεσης (της τάξης του -5%) και συνεχούς μείωσης της ενεργούς ζήτησης (που, κακά τα ψέματα, θα χειροτερεύσει στους επόμενους μήνες καθώς θα γίνεται όλο και πιο αισθητός στην αγορά ο αντίκτυπος της συρρίκνωσης μισθών και συντάξεων, αλλά και της κουτοπόνηρης τάσης του δημοσίου να καθυστερεί την καταβολή των χρεών του στους ιδιώτες).

Όσοι λοιπόν φοβόμαστε μια μονομερή στάση πληρωμών (και όλοι την φοβόμαστε), ας σκεφτούμε πόσο καταστροφικό θα ήταν να συμβεί το 2012-13 (τότε που υποτίθεται ότι πρέπει να ξαναβγούμε στις αγορές για δανεισμό) όταν το πακέτο των €110 δισ. θα έχει εξαντληθεί, μαζί με την πολιτική βούληση των εταίρων μας στην Ευρώπη για περαιτέρω "βοήθεια", και με μια πιθανότατη εμβάθυνση της διεθνούς κρίσης στον ορίζοντα. Θα βρεθούμε σε απείρως δυσχερέστερη κατάσταση από ότι σήμερα. Με €450 δισ. χρέος, μικρότερη πίτα από την οποία να το αποπληρώσουμε, και καμία στήριξη από έξω. Είναι απαραίτητο να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να αποφύγουμε αυτή την καταστροφική εξέλιξη.
Έρχομαι λοιπόν στο φλέγον ερώτημα: Τι πρέπει να κάνουμε σήμερα;
Πρέπει να δρομολογήσουμε, με δική μας πρωτοβουλία, μια συντεταγμένη τριμερή διαπραγμάτευση μεταξύ (α) της Ελληνικής κυβέρνησης, (β) της τρόικας ΔΝΤ-ΕΚΤ-ΕΖ, και (γ) των μεγάλων Ευρωπαϊκών τραπεζών (συμπεριλαμβανομένων και των ελληνικών, αλλά όχι των hedge funds) που κατέχουν την πλειονότητα των ομολόγων μας. Στόχος της διαπραγμάτευσης αυτής: η επίτευξη βιώσιμης συμφωνίας που θα είναι ωφέλιμη και για τα τρία μέρη της και η οποία θα περιλαμβάνει:

1. Συμφωνία επιμήκυνσης των πληρωμών μας προς τις Ευρωπαϊκές Τράπεζες (και προς την τρόικα ΔΝΤ-ΕΚΤ-ΕΖ όσον αφορά τα ποσά που δανειζόμαστε από το προβλεπόμενο κονδύλι των €110 δις), παράλληλη μείωση των τόκων που θα καταβάλουμε σε αυτούς (που να μην ξεπερνούν από εδώ και στο εξής το επίπεδο Euribor ή Libor), και άμεση ενίσχυση των Ευρωπαϊκών τραπεζών από το πακέτο των €110 δις του ΔΝΤ-ΕΚΤ-ΕΖ.

Με άλλα λόγια, από την μία οι τράπεζες να μειώσουν τις απαιτήσεις τους από το Ελληνικό κράτος, χωρίς να χάσουν το κεφάλαιό τους (και εισπράττοντας τόκους σαν αυτούς που θα εισέπρατταν αν είχαν δανείσει τα ίδια ποσά η μία στην άλλη), ενώ παράλληλα η τρόικα ΔΝΤ-ΕΚΤ-ΕΖ, εάν χρειαστεί, να τις ενισχύσει άμεσα .


Αντί λοιπόν να μας δίνει εμάς χρήματα (με επιτόκια διπλάσια και τριπλάσια από εκείνα που εκείνοι πληρώνουν) για να τα δίνουμε στις Ευρωπαϊκές τράπεζες (οι οποίες έχουν λαμβάνειν από εμάς τόκους δυσθεώρητους σε σχέση με αυτούς που λαμβάνουν από άλλους θεσμικούς δανειστές), να μας βοηθήσει η τρόικα να αποπληρώσουμε μέρος του χρέους μας ενισχύοντας άμεσα τις τράπεζες, και χρησιμοποιώντας την πειθώ της ώστε να αποδεχθούν καλύτερους όρους, χωρίς ούτε αυτές να οδηγηθούν σε κατάρρευση αλλά ούτε και εμείς σε στάση πληρωμών.

2. Συμφωνία ελαχιστοποίησης του δανεισμού της Ελλάδας από το κονδύλι των €110 του ΔΝΤ-ΕΚΤ-ΕΖ μέσω συμφωνίας για την δραστική μείωση του δημόσιου ελλείμματος (βλ. συμφωνία επόμενης παραγράφου), κάτι που θα είναι ευκολότερο καθώς ο δικός μας προϋπολογισμός θα έχει ανακουφιστεί από ένα ικανό μέρος του χρέους και των τόκων (βλ. την συμφωνία της προηγούμενης παραγράφου).
3. Συμφωνία για

(α) την περαιτέρω μείωση δημόσιων μη παραγωγικών κρατικών δαπανών (π.χ. άμεση περικοπή όλων των εξοπλιστικών προγραμμάτων, μείωση στους 150 του αριθμού των βουλευτών - συμβολικό αλλά σημαντικό -, κατάργηση οργανισμών άνευ ουσίας, μετατροπή σε έντοκα ομόλογα μέρους των υπερβολικών οφειλών του δημοσίου σε φαρμακοβιομηχανίες και άλλους προμηθευτές του ΕΣΥ), και

(β) την αναδιανομή του κονδυλίου μισθών, χωρίς καμία μείωση του συνολικού ποσού της συνολικής μισθοδοσίας (που απλά και μόνο επιταχύνει την ύφεση), έτσι ώστε να αυξάνονται οι μισθοί των αποδοτικών δημοσίων υπαλλήλων, με αντίστοιχη μείωση των θέσεων που δεν αποδίδουν.

Μια τέτοια διαπραγμάτευση θα ήταν το φιλί της ζωής για την Ευρωζώνη στο σύνολό της και μοναδική έξοδος κινδύνου για την χώρα μας. Θα έδινε στην ΕΕ την δυνατότητα να αντιμετωπίσει το πρόβλημα στο σύνολό του. Να βάλει στο ίδιο τραπέζι τράπεζες-ζόμπι (βλ. το προηγούμενο άρθρο μου), καταχρεωμένες κυβερνήσεις, το ΔΝΤ, την ΕΚΤ και τις πλεονασματικές χώρες (Γερμανία, Ολλανδία κλπ) με σκοπό, επί τέλους, να βγούμε όλοι μαζί μπροστά από τις δυσμενείς εξελίξεις, να τις προλάβουμε, να τις αποφύγουμε.

Μια τέτοια διαπραγμάτευση θα έφερνε πάλι την λογική στο προσκήνιο και θα έδινε το πιο αποφασιστικό μάθημα στους καιροσκόπους. Θα έδινε ώθηση σε μία νέα ευρωπαϊκή διακυβέρνηση με εξορθολογισμό (α) του τραπεζικού συστήματος (το οποίο αν θέλει την άμεση ενίσχυση που προτείνω θα πρέπει να απομακρυνθεί από τις έως τώρα καιροσκοπικές πρακτικές του), (β) των ανόητων κρατών όπως του δικού μας, και (γ) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η οποία πρέπει, επί τέλους, να αναλάβει την ευθύνη της διαχείρισης της συνολικής ζήτησης και του συνολικού (ιδιωτικού και δημόσιου) χρέους στην ΕΕ - όπως κάνει η Washington για όλες τις πολιτείες της δικής της νομισματικής ένωσης.

Μια τέτοια διαπραγμάτευση θα αποτελούσε την αρχή για την νέα αρχιτεκτονική της ΕΕ και ένα φρένο στην πορεία αποδόμησής της, στην οποία μας καταδικάζει η ανόητη εμμονή στο διττό δόγμα (α) των απανταχού ισοσκελισμένων προϋπολογισμών και (β) του ταμπού που μας απαγορεύει ακόμα και την συζήτηση για την ανακατανομή των βαρών μεταξύ του ευρωπαϊκού δημοσίου και των ευρωπαϊκών τραπεζών

Θα μου πείτε: Για να γίνει μια τέτοια διαπραγμάτευση, πρέπει να προσέλθουν στο τραπέζι και τα άλλα μέρη. Συμφωνώ. Θεωρώ όμως ότι αυτό είναι κάτι πάνω από εφικτό.


Οι Ευρωπαϊκές Τράπεζες δεν θα είχαν αντίρρηση για μια τέτοια συνολική αντιμετώπιση του ελληνικού προβλήματος που είναι, βασικά, δικό τους πρόβλημα. Προτιμούν μια τέτοια διαπραγμάτευση, εφόσον μάλιστα θα υπάρχει η προοπτική να βοηθηθούν από την τρόικα ΔΝΤ-ΕΚΤ-ΕΖ, παρά να ζουν καθημερινά με τον φόβο της κατάρρευσης.

Το ΔΝΤ θα πέταγε την σκούφια του. Είμαι απόλυτα σίγουρος, και εξ ιδίας πείρας, ότι τα στελέχη του θα καλοέβλεπαν μια τέτοια εξέλιξη καθώς φοβούνται ιδιαίτερα την προοπτική να αποτύχει η προσπάθεια αναβάθμισης του ΔΝΤ μέσα από το σημερινό αναξιόπιστο πακέτο στήριξης των υπερχρεωμένων κρατών της ευρωζώνης.

Μένει η ΕΕ και η ΕΚΤ. Οι δύο αυτοί πόλοι είναι όντως διχασμένοι και κάποιοι (με μάλλον Γερμανική προφορά) θα αντιστέκονταν στην ιδέα. Όμως, μια ελληνική κυβέρνηση αποφασισμένη και αποφασιστική μπορεί να τους πείσει [με την βοήθεια του ΔΝΤ, των Ευρωπαϊκών Τραπεζών, των χωρών του Νότου (συν την Γαλλία) και, βεβαίως, υπό την πίεση των αγορών] ότι μια τέτοια διαπραγμάτευση είναι όχι μόνο εφικτή και αλλά και επιθυμητή. Ακόμα και για την Γερμανία!


http://www.protagon.gr/Default.aspx?tabid=70&smid=382&ArticleID=2811&reftab=37&t=Και-τώρα-τι;